Kúariða
Kúariða er banvænn sjúkdómur sem leggst á heila nautgripa. Sjúkdómurinn er langvinnur og einkennin koma að jafnaði ekki fram fyrr en um 5 ára aldur. Engin meðhöndlun eða bólusetning finnst gegn sjúkdómnum. Einkenni kúariðu minna að mörgu leyti á einkenni riðuveiki hjá sauðfé, þ.e.a.s. taugaeinkenni sem birtast í hegðunarbreytingum og erfiðleikum við hreyfingu.
Talið er að sjúkdómurinn geti borist í nautgripi ef þeir eru fóðraðir á dýrafóðri, framleitt úr leifum sýktra nautgripa. Fyrsta tilfellið af kúariðu var staðfest í Bretlandi árið 1986. Síðan þá hefur sjúkdómurinn verið staðfestur í fleiri Evrópulöndum, Asíu, Miðausturlöndum og í Norður-Ameríku.
Vísbendingar eru um að tilbrigði kúariðunnar, banvæni hrörnunarsjúkdómurinn Creutzfeldt-Jakob sem leggst á fólk, geti stafað af neyslu sýkts taugavefs eða nautakjöts sem hefur komist í snertingu við sýktan taugavef.
Sýnataka vegna eftirlits með kúariðu
Alþjóðlega dýraheilbrigðismálastofnunin (OIE) hefur viðurkennt Ísland sem kúariðulaust land á sögulegum forsendum. Þar vegur þyngst að kúariða hefur aldrei greinst hér á landi, lifandi nautgripir hafa ekki verið fluttir inn síðan 1933, bannað hefur verið að flytja inn kjöt- og beinamjöl síðan 1968 og óheimilt er að fóðra nautgripi á kjöt- og beinamjöli síðan 1978. Þessi alþjóðlega viðurkenning er afar mikilvæg fyrir íslenska nautakjötsframleiðslu og heilnæmi íslensks landbúnaðar. Til þess að Ísland geti viðhaldið þessari stöðu sinni hjá OIE, þarf ákveðinn fjöldi heilasýna úr nautgripum að berast árlega til riðuskimunar.
Einnig ber Íslandi skylda til þess að sýna fram á að hérlendis séu tekin sýni skv. reglugerð Evrópuþings (EB nr. 999/2001) um forvarnir gegn, eftirlit með og útrýmingu tiltekinna tegunda smitandi heilahrörnunar (TSE), framkvæmd með reglugerð nr. 41/2012 um gildistöku reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (EB) um setningu reglna um forvarnir gegn, eftirlit með og útrýmingu tiltekinna tegunda smitandi heilahrörnunar.
Taka skal sýni úr eftirfarandi flokkum nautgripa:
- Allir nautgripir án tillits til aldurs sem sýna hegðunarleg sjúkdómseinkenni sem samræmast kúariðu, sem Mast fær tilkynningu um.
- Nautgripir eldri en 48 mánaða sem drepast eða er lógað heima á bæ vegna slysa eða sjúkdóma, sem Mast fær tilkynningu um.
- Nautgripir eldri 48 mánaða sem sendir eru í sláturhús til neyðarslátrunar.
- Allir nautgripir sem drepast í flutningi eða í sláturhúsi.
- Allir nautgripir sem sýna hegðunarleg sjúkdómseinkenni sem samræmast kúariðu við lífskoðun í sláturhúsi.
- Nautgripir eldri en 48 mánaða sem er hent / hafnað til manneldis út frá lífskoðun eða vegna verulegra annmarka sökum skorts á rekjanleika og merkinga.
Bestu vísbendingu um heilsufar nautgripa á Íslandi hvað kúariðu varðar, gefa sýni úr grunsamlegum tilfellum, þ.e.a.s. fullorðnum gripum sem drepast heima á bæ eða er lógað vegna sjúkdóma eða slysa.
Sýnataka og sending
Matvælastofnun óskar eftir samstarfi við nautgripabændur við að tryggja þessa miklu hagsmuni landsins, með því að leggja til sýni úr fullorðnum nautgripum sem drepast eða er slátrað heima. Bændur snúa sér þá til síns héraðsdýralæknis og í samráði við þá er tekin ákvörðun hvort eftirlitsdýralæknir frá Matvælastofnun taki sýnin, dýralæknir viðkomandi bús eða bóndinn sjálfur. Í öllum tilfellum er sýnatakan bændum að kostnaðarlausu.
Leiðbeiningar um sýnatöku
Úr nautgripum með grun um kúariðu skal senda ferskan og formalín-fastan heilahelming eða allt höfuðið.
Úr sjálfdauðum og aflífuðum gripum og úr gripum sem koma til slátrunar skal taka mænukylfu (medulla oblongata) til rannsókna.
- Sýnataka: Gott er að nota sérstaka sýnatökuskeið, sem hægt er að fá senda frá Keldum. Einnig má notast við langan hníf.
- Afhausið gripinn við banakringlu (efsta hálslið).
- Leggið hausinn á hvolf og farið með sýnatökuskeið eða löngum hníf meðfram mænukylfu (efsti hluti mænunnar) til að losa um.- Með sýnatökuskeið eða venjulegri skeið, er 7-8 cm bútur tekinn úr mænukylfu. - Látið sýnið í sýnaglas eða hreinan plastpoka ásamt eyrnamerkinu og lokið vel. Ef ekkert eyrnamerki er með sýni, þá þarf að skrifa búsnúmerið og númer grips á lokið á glasinu eða á pokann. Sýnið verður að vera rekjanlegt til upprunabæjar og grips.
- Ef um fleiri gripi frá sama bæ er að ræða, safnið þá öllum sýnaglösum/pokum í plastpoka, lokið honum tryggilega, setjið síðan annan glæran plastpoka utanyfir og ofan í hann miða með rannsóknarbeiðni.
- Á rannsóknarbeiðni skal koma fram fjöldi sýna, búsnúmer og númer og aldur dýra.
- Sýnin eru síðan sett í kassa ásamt kælieiningu og send eins fljótt og kostur er. Frystið sýnin ef þau eru ekki send strax.
- Merkið kassann með eftirfarandi hætti:
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum,
Keldnavegi 3
112 Reykjavík
Kælivara v/riðuskimunar