Smitsjúkdómar í nautgripum

Kúariða 

Kúariða er banvænn sjúkdómur sem leggst á heila nautgripa. Sjúkdómurinn er langvinnur og einkennin koma að jafnaði ekki fram fyrr en um 5 ára aldur. Engin meðhöndlun eða bólusetning finnst gegn sjúkdómnum. Einkenni kúariðu minna að mörgu leyti á einkenni riðuveiki hjá sauðfé, þ.e.a.s. taugaeinkenni sem birtast í hegðunarbreytingum og erfiðleikum við hreyfingu.

Talið er að sjúkdómurinn geti borist í nautgripi ef þeir eru fóðraðir á dýrafóðri, framleitt úr leifum sýktra nautgripa. Fyrsta tilfellið af kúariðu var staðfest í Bretlandi árið 1986. Síðan þá hefur sjúkdómurinn verið staðfestur í fleiri Evrópulöndum, Asíu, Miðausturlöndum og í Norður-Ameríku.

Vísbendingar eru um að tilbrigði kúariðunnar, banvæni hrörnunarsjúkdómurinn Creutzfeldt-Jakob sem leggst á fólk, geti stafað af neyslu sýkts taugavefs eða nautakjöts sem hefur komist í snertingu við sýktan taugavef.

Garnaveiki

Garnaveiki er ólæknandi smitsjúkdómur, sem leggst á öll jórturdýr: sauðfé, geitur, nautgripi og hreindýr. Orsökin er lífseig baktería af berklaflokki (Mycobacterium paratuberculosis). Hún veldur bólgum í mjógörn og oft einnig í langa, ristli og lifur. Sýklarnir berast út með saurnum og geta lifað í umhverfinu mánuðum saman. Bakterían er mjög harðger, þolir t.d. mörg sótthreinsiefni. Sýking verður um munn með saurmenguðu fóðri og vatni. Meðgöngutími í fé er 1-2 ár eða lengri. Meðgöngutími í kúm er 2 ½ ár eða lengri.

• Listi yfir staðfest garnaveikitilfelli síðustu 10 ára
• Upplýsingar um garnaveikitilfelli í landupplýsingakerfi Matvælastofnunar

Veiruskita

Veiruskita er bráðsmitandi sjúkdómur í nautgripum. Honum svipar mjög til sjúkdóms sem kallast „winter dysentery“ og finnst um allan heim. Orsök sjúkdómsins hérlendis var lengi talin óþekkt, en fyrir lá þó ein PCR greining sem benti til kórónaveiru. Það var síðan staðfest með PCR og raðgreiningu sumarið 2022 á Tilraunastöðinni á Keldum og reyndist vera nautgripakórónaveira BovCoV. Mótefnamælingar hafa sýnt að sýking er mjög algeng í mjólkurkúahjörðum hérlendis og blossar veikin upp á mismunandi svæðum á landinu nokkuð reglulega. Sjúkdómurinn smitast með saur og slími frá nösum. Smit berst mjög auðveldlega með fólki, dýrum og ýmsum hlutum, s.s. múlum, fatnaði, tækjum, bifreiðum o.s.frv. Oftast smitast allir næmir gripir á búinu á nokkrum dögum og sjúkdómurinn gengur yfir á einni til tveimur vikum. Sjúkdómurinn er ekki hættulegur fólki og hefur ekki áhrif á neysluhæfni afurða.

Kórónaveirur eru þekktir smitvaldar í fjölda dýrategunda. Í dag eru skilgreindar 46 veirur í Kórónaveirufjölskyldunni, en þeim er svo skipt í 2 undirfjölskyldur og hvorri undirfjölskyldu í ættkvíslir og undirættkvíslir. Bovine coronavirus, BovCoV, eða nautgripakórónaveira tilheyrir Betacononavírus ættkvíslinni eins og Sars kórónaveirurnar. BovCoV er þekktur smitvaldur í kálfaskitu, lungnabólgu, veiruskitu í fullorðnum kúm og flutningsveiki aðallega í 6-10 mánaða gripum. Öndunarfærasýkingar eru nánast óþekktar í kálfum hérlendis en veiruskita í mjólkurkúm er landlæg og blossar sýkingin upp á mismunandi svæðum á landinu nokkuð reglulega.